Verlaten landhuis in Letland

Kautzemünde (Kaucmindes) ligt in de onmiddellijke nabijheid van het hertogelijk paleis Rundale (Ruhenthal), dat bekend staat als het "Versailles van Kurland".  Kautzemünde is pas in de loop der tijd ontstaan door de samenvoeging van verschillende landgoederen.

In 1513 verpatste de Landmeister van de Duitse Orde, Wolter von Plettenberg, een stuk land aan ridder Martin Schulte. Een tweede vererving vond plaats in 1469 met een ander stuk land. Deze twee verervingen vormden de basis voor het latere landgoed van 1350 ha Kautzemünde.

De familie v. Schulte bleef eigenaar van het landgoed tot 1753. Door verkoop bij verschillende erfverdelingen kwam Kautzemünde in het bezit van de Baltische familie v. Schoeppingk. Baron Schoeppingk had zijn enige dochter Juliane tot erfgename benoemd. Zij trouwde met majoor baron Peter von der Pahlen, die in Russische dienst was.

Peter von der Pahlen liet diepe sporen na, niet alleen in de geschiedenis van Koerland, maar ook in die van Rusland door zijn opkomst aan het hof van de tsaar. In 1799 werd hij verheven tot graaf en grootkanselier in de Orde van Malta. Hij werd echter vooral bekend door zijn rol bij de moord op tsaar Paul I. Zijn zoon en opvolger Alexander I stuurde von der Pahlen toen uit voorzorg naar zijn landgoederen in Koerland. Dit bleef voor Kautzemünde niet zonder gevolgen, want hij reorganiseerde niet alleen het landgoed en vergrootte het, maar bouwde ook het huidige landhuis. Kautzemünde bleef in handen van de familie von der Pahlen tot de Letse landhervorming van 1920.

Op basis van de stijlkenmerken kan het landhuis rond 1780 worden gedateerd. Zelfs zonder bewijsstukken kan worden aangenomen dat het huis is gebouwd volgens de plannen van de bouwmeester Severin Jensen, die vanaf 1772 hofarchitect van de hertog van Koerland was.

De meeste van de ruime boerderijgebouwen van het landgoed dateren uit de tijd van graaf Peter von der Pahlen (1824-1907). Hij veranderde ook de interne ruimtelijke indeling van het huis. Het enfiladesysteem van in elkaar overlopende kamers en de doorgaans smalle trappen, die onhandig waren voor het huiselijk leven, werden veranderd.

Ten tijde van graaf Paul von der Pahlen (1862-1942), de laatste eigenaar, vonden onder leiding van architect Leo Reynier de laatste en meest ingrijpende structurele veranderingen aan het paleis plaats. Door het grote aantal kinderen van de familie van de graaf waren de bestaande vertrekken niet meer toereikend. Daarom werden de zijvleugels bijgebouwd en verbonden met het hoofdgebouw. Het resultaat was het hoefijzervormige uitzicht van vandaag.

Na de overname door de jonge Letse Republiek werd in het kasteel aanvankelijk een binnenlandse wetenschappelijke school gevestigd. Tijdens de Sovjetperiode diende het als slaapzaal en kleuterschool. Nadat Letland zijn onafhankelijkheid had herwonnen, werd het kasteel geprivatiseerd. Helaas zijn er sindsdien slechts ontoereikende onderhoudsmaatregelen genomen en is het huis zichtbaar in verval geraakt.

De huidige staat kan dan ook als ruïneus worden omschreven. Het huis heeft echter voldoende potentieel en omvang om er met een goed idee en natuurlijk de juiste kapitaalinvestering een interessant project van te maken. Het zou niet het eerste huis zijn dat uit het slop wordt gehaald.